Śliz

Noemacheilus barbatulus (Linnaeus, 1758)

Cechy taksonomiczne – Ciało śliza jest wydłużone, z przodu prawie cylindryczne, z tyłu nieco bocznie spłaszczone. Głowa niewielka, tępo zakończona. Otwór gębowy mały, dolny. W środkowej części górnej wargi znajdują się 4 blisko siebie położone krótkie wąsiki. Dalsze 2, znacznie dłuższe, leżą w kącikach ust. Warga dolna jest pozbawiona wąsików. Oczy są małe i osadzone na głowie wysoko. Nozdrza bardzo wyraźne, z przednimi otworami nosowymi wyciągniętymi w rurkę. Rozmieszczenie łusek na powierzchni ciała nieregularne. Na bokach, zwłaszcza w tylnej części ciała, łuski osadzone są gęsto. W innych miejscach skóra jest naga lub pokryta rozproszonymi łuskami, nie zachodzącymi na siebie. Prawie prosta linia boczna jest wyraźnie widoczna, lecz pozbawiona łusek. Całe ciało pokrywa gruba warstwa śluzu. W porównaniu z piskorzem i kozą, śliz ma płetwy większe i silniej rozwinięte. Brzegi płetw są nieco zaokrąglone. Płetwa ogonowa ma tylną krawędź prostą lub nieco wciętą. Płetwa grzbietowa leży w środku długości ciała. Jej początek znajduje się nad nasadą płetw brzusznych. Kolec podoczny jest krótki, tępy i całkowicie przykryty skórą.

Ubarwienie. Barwa ciała śliza jest zmienna i w znacznym stopniu zależy od warunków środowiskowych i wieku ryby. Osobniki zamieszkujące bystro płynące potoki, z kamienistym lub piaszczystym dnem, mają ubarwienie o ogólnej tonacji jaśniejszej niż ryby żyjące w wodach stojących. Osobniki młodsze mają natomiast ubarwienie bardziej kontrastowe. Najczęściej grzbiet, wierzch głowy i boki ciała mają tło szarożółte, na którym rozmieszczone są zielonkawobrązowe, mniej lub bardziej ciemne, nieregularne plamy różnego kształtu i wielkości. Plamy te zlewają się często ze sobą tworząc podłużne lub poprzeczne, niewyraźne pasy. Przy nasadzie płetwy ogonowej znajduje się wyraźnie zaznaczona czarna, pionowa plamka. Spód ciała jest koloru brudnożółtego, bez plam lub z rzadko rozmieszczonymi drobnymi plamkami. Płetwy śliza mają barwę żółtawą, przy czym na płetwie grzbietowej i ogonowej widocznych jest wiele plamek ułożonych w regularne rzędy. Na wierzchniej płaszczyźnie płetw piersiowych plamki są słabiej widoczne, a płetwy brzuszne i odbytowa są zwykle zupełnie pozbawione plamek.

Cechy anatomiczne. Mały pęcherz pławny otoczony jest komorą kostną przytwierdzoną do kręgosłupa. Przewód pokarmowy ma wyraźnie wykształconą część żołądkową. Jelito jest krótkie i prawie proste. Długość całego przewodu pokarmowego stanowi od 85 do 90% długości ciała (l.c.). Wykorzystanie przewodu pokarmowego jako pomocniczego narządu oddychania jest u śliza, w porównaniu z piskorzem, znacznie mniejsze.

Cechy przeliczalne. Kości gardłowe zaopatrzone są w 8 lub 10 smukłych i ostrych zębów, ułożonych w jednym szeregu. W środkowej części kości gardłowej znajduje się haczykowate wcięcie utworzone przez dwa boczne wyrostki. Łuska śliza jest owalna lub okrągła, z centrum przesuniętym nieco w stronę części kaudalnej. Skleryty rozmieszczone są rzadko. Średnica i grubość łuski są bardzo małe.

Zasięg występowania

Śliz zasięgiem występowania obejmuje prawie całą Europę, z wyjątkiem niektórych peryferyjnych części kontynentu. Brak śliza w Norwegii, południowych częściach Hiszpanii, Włoch i Grecji. Nie występuje również w zlewisku Oceanu Lodowatego. W azjatyckiej części Związku Radzieckiego śliz reprezentowany jest przez kilka podgatunków. W Polsce rozpowszechniony jest na całym obszarze kraju.