Rozmieszczenie geograficzne karpia

Środowiskiem, w jakim żyje karp w warunkach naturalnych stref klimatu umiarkowanego, podzwrotnikowego i zwrotnikowego, są wody ciepłe, wolno płynące lub stojące. Ponadto na rozmieszczenie karpia ma wpływ zasolenie wody. Jego rozród ograniczony jest do wód o zasoleniu poniżej 2u/oo. Dla narybku karpia górna granica zasolenia wody wynosi 7%o, a dorosłe ryby tego – gatunku utrzymują się jeszcze, przy zawartości soli do . 12%o. Takim stopniem zasolenia odznaczają się słonawe, przybrzeżne wody mórz Kaspijskiego, Czarnego, Azowskiego i Jeziora Aralskiego. Są one zasiedlone, przez karpia.

Za pierwotną ojczyznę karpia europejskiego uważane są ciepłe regiony, obejmujące obszary wód Japonii, Chin, Środkowej Azji i Małej Azji po Morze Czarne. Granice tego obszaru mieszczą się w północnej szerokości geograficznej 35—50° i 30—135° długości wschodniej.

W epoce górnego trzeciorzędu karp zasiedlał wody całego kontynentu Eurazji (Kirpicznikow, 1967). Pierwotnie jednolity obszar zasiedlenia rozpadł się prawdopodobnie w epoce lodowcowej na część zachodnią i wschodnią.

W ostatnich latach granica rozmieszczenia geograficznego karpia została wyraźnie przesunięta na północ, aż do 60° szerokości geograficznej, w wyniku licznych przesiedleń i zastosowania w hodowli i chowie zimoodpornych mieszańców kilku odmian i ras karpia.

Do zwiększenia obszaru geograficznego zasiedlonego przez karpia na różnych kontynentach świata przyczyniły się także akcje aklimatyzowania i wsiedlania tego gatunku, podejmowane przez człowieka w wielu krajach.

Na obszarach kontynentu Eurazji współcześnie można wyróżnić wyraźnie izolowane regiony geograficzne, w których karp rzeczny wytworzył w warunkach naturalnych kilka endemicznych podgatunków. Na przykład Kirpicznikow (1967) wyróżnia 5 podgatunków karpia rzecznego. Wspólnymi cechami tych podgatunków są ich drobnołuskowa pokrywa ciała, wydłużony kształt i stosunkowo mała głowa. Różnią się one między sobą przede wszystkim liczbą promieni miękkich w płetwie grzbietowej, łusek w rzędzie leżącym wzdłuż linii bocznej, wyrostków filtracyjnych na łukach skrzelowych i liczbą kręgów.

1. Karp europejsko -transkaukaski, zwany także karpiem pontyjsko-kaspijskim (Cyprinus carpio carpio), odznacza się stosunkiem wysokości (a.c.) do długości ciała (l.c.) wynoszącym 1 : 3— 4,5. Podgatunek ten zasiedla zlewiska mórz Czarnego i Kaspijskiego. Granicą wschodnią jego rozmieszczenia jest rzeka Ural.

2. Karp środkowoazjatycki, zwany także karpiem aralskim (Cyprinus carpio aralensis), zajmuje stanowisko pośrednie między podgatunkiem podanym poprzednio i omówionym w następnej kolejności.

3. Karp dalekowschodni (Cyprinus carpio haematopterus), znany jest także pod nazwą karpia amuro-chińskiego lub sazana amurskiego. Zasiedla on zlewiska rzek Amur, Ili i Syrdarii. Żyje nie tylko w dolnych odcinkach tych rzek, lecz także w wyżej położonych, o wartkim prądzie, dnie piaszczystym i kamienistym. Miejscami rozrodu są spokojne i płytkie rozlewiska powstające po wezbraniu tych rzek. Z tego regionu pochodzi karp amurski, znany w literaturze pod nazwą ,,sazan”.

Karp środkowoazjatycki występuje także w Jeziorze Hanka i w rzekach Japonii, Chin i Korei. Od pozostałych podgatunków różni się mniejszą liczbą wyrostków filtracyjnych na pierwszym łuku skrzelowym, mniejszą liczbą kręgów, większą odpornością na mrozy, a także znacznym tempem wzrostu w dobrych warunkach pokarmowych.

4. Karp północno wietnamski (Cyprinus carpio viridiviolaceus) w stosunku do innych podgatunków ma największą liczbę promieni miękkich w płetwie grzbietowej, mniej łusek w rzędzie biegnącym wzdłuż linii bocznej i najmniej kręgów (32—35). Średnica jego oka jest duża w stosunku do wymiarów, głowy. Karp północno wietnamski tak dalece różni się od pozostałych podgatunków, że niektórzy badacze uznają go nawet za odrębny gatunek. Występuje on w rzekach i jeziorach południowo-wschodniej, azjatyckiej części ZSRR, w Chinach, Korei, Kambodży i Wietnamie.

5. Karp indonezyjski jest najmniej poznanym podgatunkiem. Zasiedla on obszary Indonezji.

W ramach tych podgatunków, wskutek postępującego udomawiania i w wyniku żmudnych i często długo trwających prac i zabiegów gospodarczych, (jak np. różnie ukierunkowane selekcje, krzyżowanie itp.) wytworzyły się liczne odmiany, a wśród nich rasy hodowlane. Rasy te różnią się między sobą zespołami dziedzicznych cech użytkowych, pożądanych przez hodowcę (np. stosunek wielkości głowy do całego ciała, stosunek- części jadalnych do nieużytecznych pod względem konsumpcyjnym) lub też cech pokroju (np. stosunek wysokości do długości ciała, typ ułuszczenia). Dla przykładu można podać bardzo cenioną w Europie i poza nią odmianę karpia polskiego, z której wywodzą się liczne rasy hodowlane w obrębie podgatunku europejsko-transkaukaskiego, propagowane w Rosji rasy karpia ropszańskiego, kurskiego i ukraińskiego, z wielkim powodzeniem hodowane w Izraelu tamtejsze lustrzenie czy też lustrzenie rasy węgierskiej.