Sielawa.

Coregonus albula (Linnaeus, 1758);
syn. Salmo Albula Linnaeus, 1758, Salmo Maraenula: Bloch, 1782, Lorek 1837, Plater, 1852, Salmo Albula: Gloger, 1833, Coregonus maraenula: Leśniewski, 1858.

Cechy taksonomiczne – Ciało sielawy jest wysmukłe, śledziowate, boki spłaszczone, szczęka dolna wysunięta ukośnie ku górze przed szczękę dolną. Kość szczękowa, maxillare nie dochodzi lub ledwie dochodzi tylnym krańcem pod środek źrenicy oka. Oczy duże o źrenicach z wyraźnym kątem ustawienia ku przodowi. Za płetwą grzbietową, typowa dla ryb łososiowatych, mała płetwa tłuszczowa. Płetwa ogonowa duża i głęboko wcięta.

Ubarwienie. Boki i brzuszne części ciała srebrzyste. Grzbiet u poszczególnych populacji od koloru brązowego, przez ciemnoszary do odcienia szaro niebieskiego z metalicznym połyskiem. Płetwy grzbietowa i ogonowa ciemnoszare, podczas gdy płetwy brzuszne, piersiowe i płetwa odbytowa mają zabarwienie jaśniejsze.

Cechy przeliczalne. Wartości cech przeliczalnych podano w tabeli 25. Jedną z najważniejszych cech przeliczalnych sielawy jest liczba wyrostków filtracyjnych. Spełniają one bardzo ważną rolę sita odcedzającego zooplankton, będący wyłącznym pokarmem sielawy. Zmienność liczby wyrostków filtracyjnych mieści się w zakresie od 35 do 52. Na terenie Polski najniższą liczebnością wyrostków filtracyjnych charakteryzuje się sielawa z jeziora Bucerz, od 36 do 46 (x = 39,8), a najwyższą z pobliskiego jeziora Krzemień (Pomorze Zachodnie) od 41 do 50 (x = 45,6). Poza granicami Polski najwyższą liczebność wyrostków filtracyjnych mają populacje z Jeziora Pierslavskiego (ZSRR) x = 48, z jeziora Pyhajarvi (Finlandia) od 45-52 (x = 48,08) oraz z Zatoki Botnickiej, od 48 do 58 (x = 51,97). Najniższą liczebnością wyrostków filtracyjnych charakteryzuje się sielawa z jeziora Wodl (ZSRR), od 35 do 39. Łuski proporcjonalnie do wielkości ryby są duże o kształcie owalnym i wyraźnych, na ogół, sklerytach, tworzących pierścienie przyrostów rocznych. W partii grzbietowej i ogonowej łuski są drobniejsze. Osadzenie łusek w skórze ryby jest słabe, stąd łatwe ich wypadanie przy kontaktach z narzędziami połowów lub z urządzeniami transportowymi.

Zasięg występowania

Rozsiedlenie. Poza granicami Polski sielawa europejska występuje w jeziorach państw leżących nad Bałtykiem oraz w jeziorach zlewni Morza Białego i Morza Barentsa aż do rzeki Peczora. W zasięgu bytowania sielawy, poza granicami Polski, znajdują się niektóre jeziora duńskie, północnoniemieckie, nadbałtyckich republik ZSSR: Litwy, Łotwy, Estonii, północno-zachodnich terenów ZSRR, Finlandii i Szwecji. Poza tym sielawa występuje także w wysłodzonych wodach Zatoki Botnickiej.

W Polsce sielawa zamieszkuje jeziora głębokie o chłodnej, czystej i dobrze natlenionej wodzie. Naturalna granica występowania sielawy jest związana z obszarami ostatniego zlodowacenia, którego zasięg przebiegał południową granicą następujących pojezierzy: Lubuskiego, Poznańskiego, Gnieźnieńskiego, Dobrzyńskiego, Olsztyńskiego, Mazurskiego i Suwalskiego. Na południe od tej granicy została sielawa w ostatnich latach introdukowana do dwóch jezior na Pojezierzu Włodawskim oraz do zbiornika zaporowego w Solinie.

Dane o gatunku w zasięgu występowania

Sielawa w zależności od warunków środowiska charakteryzuje się dużą zmiennością. Ciało sielawy z jezior ubogich w pokarm jest smuklejsze w porównaniu z osobnikami żyjącymi w żyźniejszych i zasobniejszych pod względem pokarmowym jeziorach. Thienemann (1933) stwierdził występowanie w jeziorze Breiter Lucin (obecnie RFN) dwóch form sielawy. W jeziorze tym, poza typową sielawą, autor stwierdził występowanie skarłowaciałej formy głębinowej, nazwanej Coregonus albula lucinensis, odżywiającej się głównie reliktowymi po lodowcowymi skorupiakami Mysis relicta. Duża zmienność plastyczna cech sielawy spowodowała, że między innymi Pokrovskij, Driagin, Pierożnikov (1969) również wyodrębnili formy ekologiczne sielawy charakterystyczne dla poszczególnych jezior. Wyodrębnionych 12 form połączyli w jeden gatunek z trzema podgatunkami według następującego schematu:

Gatunek:

Coregonus albula albula (Linnaeus, 1.758) — sielawa europejska

Podgatunki:

Coregonus albula vandesius (Richardson, 1836) — sielawa brytyjska,

Coregonus albula sardinella (Valenciennes, 1848) — sielawa syberyjska,

Coregonus albula artedi (L. Sener, 1818) — sielawa północnoamerykańska.

Różnice między tymi podgatunkami występują w niektórych cechach, jak np. w kształcie ciała, w umiejscowieniu płetwy grzbietowej, płetwy odbytowej, w liczbie kręgów, w liczbie łusek na linii bocznej. Ponadto zróżnicowanie dotyczy powstania form półwędrownych oraz populacji o dłuższym lub krótszym cyklu życiowym, jak również populacji różniących się bytowaniem w poszczególnych strefach jezior. W jeziorach Polski próbowano aklimatyzować ripusa, Coregonus albula infraspecies ladogensis Pravdin, 1939, występującego w jeziorze Ładoga, jednak bez pozytywnego rezultatu.

Biologia

Rozród. Rozród sielawy w jeziorach Polski, w zależności od warunków klimatycznych, rozpoczyna się od połowy listopada i trwa niekiedy do pierwszych dni grudnia. Okres rozrodu przypada na jesienną cyrkulację wody. W czasie, gdy temperatura obniży się do 6 bądź 7 °C na tarliskach pojawiają się tarlaki, najpierw samce, a następnie samice. Miejsca rozrodu sielawy w jeziorach Polski znajdują się na głębokościach od 3 do 7 m. Jaja sielawy są przeważnie składane na roślinności wodnej, a w przypadku jej braku na żwirowatym lub piaszczystym dnie. W jeziorach typowo sielawowych dominantem wśród roślinności zanurzonej są ramienice, na których sielawa najchętniej składa jaja. Składane są w rozwidleniach okół-kowo wyrastających z pędów łodyżek ramienic i mają o wiele lepsze warunki tlenowe w porównaniu z warunkami jakie ma ikra złożona na dnie tarliska.