Sum

Silurus glanis Linnaeus, 1758

Cechy taksonomiczne – Sum charakteryzuje się szeroką krótką głową oraz krępym tułowiem spłaszczonym grzbietobrzusznie. Długi jego trzon ogonowy jest spłaszczony bocznie, a stosunek długości głowy do tułowia i ogona ma się do siebie jak 5:7:18 (Mohr, 1957). Pysk uzbrojony jest na brzegach w drobne ząbki, a szczęka dolna jest wysunięta przed górną. Ma 3 pary wąsów, z tego jedna najdłuższa znajduje się w kącikach ust i sięga do końca płetwy piersiowej. Dwie dalsze krótsze pary wąsów są umieszczone na podbródku po stronie brzusznej głowy. Za długimi wąsami w linii prostej po stronie grzbietowej głowy leżą małe oczy. Na krępym tułowiu występują duże płetwy piersiowe, a na grzbiecie mała pojedyncza płetwa grzbietowa. Długi trzon ogonowy od strony brzusznej otacza płetwa odbytowa dochodząca aż do płetwy ogonowej. Sum nie ma płetwy tłuszczowej.

Ubarwienie. Sum jak wszystkie ryby zmienia ubarwienie zależnie od podłoża zbiornika wodnego, w którym występuje. Głowa jego i grzbiet są koloru ciemno-oliwkowo-czarnego do szarego. Boki ciała są pigmentowane, oliwkowoczarne na jaśniejszym tle. Strona brzuszna jest jasno-kremowo-żółta. Płetwa grzbietowa i ogonowa oraz długa para wąsów są z reguły ciemno-oliwkowo-czarne, zabarwione jednolicie, a płetwa odbytowa jest marmurkowata. Starsze osobniki mają barwę ciemniejszą od młodszych, które mogą mieć ubarwienie bardziej niejednolite, plamiste, pigmentowane i marmurkowate.

Cechy przeliczalne. Sum ma 3 pary wąsów, z tego jedną wyraźnie dłuższą. Krótką szczątkową płetwę grzbietową, liczącą od 3 do 5 promieni miękkich. Duże płetwy piersiowe oparte są na od 14 do 17 promieniach miękkich, mniejsze brzuszne rozpięte są na od 11 do 13 promieniach miękkich. Bardzo długą płetwę odbytową ma rozpiętą na od 77 do 92 promieniach miękkich równej długości. Liczba kręgów tułowiowych u suma wynosi od 17 do 20, ogonowych od 50 do 54. Cztery pierwsze z kręgów tułowiowych przekształcone są w aparat Webera. Nie występują u suma ości, a błona podskrzelowa przyrośnięta jest do isthmus i oparta o 16 promieni podskrzelowych. Sum ma małe otwory skrzelowe, pełną linię boczną i brak całkowicie łusek. Sum europejski nie tworzy podgatunków w zasięgu jego występowania.

Zasięg występowania

Sum pospolity, europejski, zwany też często drapieżnym, jest jedną z największych ryb słodkowodnych Europy i Azji. Zasięg jego występowania na północy dochodzi do wybrzeży Bałtyku, ale brak go na Półwyspie Skandynawskim (z wyjątkiem krańców południowych) oraz na Wyspach Brytyjskich. W wodach Finlandii spotykany jest jedynie nielicznie w basenie rzeki Newa i w wodach Karelii. Nie występuje w zlewisku Oceanu Lodowatego. Zasięg jego występowania na zachodzie Europy sięga rzeki Ren, brak go na Półwyspie Iberyjskim. W południowej Europie nie był spotykany na Półwyspie Apenińskim oraz w południowo-zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Liczny jest natomiast w południowych dopływach Morza Czarnego, Morza Kaspijskiego oraz północnych dopływach Jeziora Aralskiego, zasięg jego występowania sięga również wód Azji Mniejszej.

Sum nie tworzy podgatunków, ale do rodzaju Silurus należą jeszcze dwa gatunki Silurus soldatovi Nikolskij et Soin, 1948 — sum Sołdatowa żyjący w południowo-wschodniej Azji oraz Silurus aristoteli Agassiz, 1856 — sum Arystotelesa występujący na Półwyspie Bałkańskim w obszarze zlewiska Morza Jońskiego. Różnią się one między sobą budową wąsów, biologią rozrodu i ekologią.

Biologia

Rozród. Sum dojrzewa płciowo między trzecim a szóstym rokiem życia, a masa jajników samic przed rozrodem osiąga średnio 10% ogólnej masy ciała. Jego płodność absolutna waha się w szerokim zakresie, w zależności od wielkości ciała samic (Brujenko, 1967). Według Hochmana (1965) samice w zbiorniku zaporowym na Wełtawie o wymiarach ciała od 80 do 160 cm długości i od 4700 do 29 250 g masy, miały w jajnikach od 45 100 do 391 400 jaj.

Sum należy do ryb fitofilnych, składa więc jaja na podłożu roślinnym, najczęściej między trzciną, na głębokości od 40 do 50 cm. Samica w zacisznych miejscach tworzy prymitywne gniazdo wygniatając w roślinności masą swego ciała rodzaj zagłębienia. Gniazdo, po złożeniu i zapłodnieniu

w nim jaj, pilnowane jest przez samca, który ruchem ogona powoduje przepływ wody zwiększając w ten sposób dostęp tlenu. Rozród w wodach Europy przypada na miesiące późnowio-senne, na obszarze Polski są to przeważnie czerwiec a nawet lipiec, przy temperaturze wód 18 °C.